Silahtarağa Elektrik Santralı, Osmanlı Devleti’nin kent ölçekli ilk elektrik santralidir.
Haber&araştırma: Fahri Sarrafoğlu
Bir yanda Çağdaş Sanat müzesi diğer yanda Enerji müzesi’nden oluşansantral istanbul, özellikle haftasonları dolup taşıyor.Silahtarağa Elektriksantralı, Osmanlı Devleti’nin kent ölçekli ilk elektrik santralidir. Dünyada tek olma özelliğine sahip olan müze ziyaretçilerini bekliyor.
Haliç’in bittiği Kağıthane ve Alibeyköy derelerinin ağzında kurulan santral, 1914’ten 1952’ye kadar İstanbul’a elektrik sağladı. 1956 yılında kurulu gücü 120 bin kilovata ulaşan santralin üretim kapasitesi ilerleyen yıllarda giderek azaldı ve santral 18 Mart 1983’te elektrik üretimine son verdi.
ÖNEMLİ BİR ENDÜSTRİYEL MİRASIMIZ
Türbin jeneratör gruplarının bulunduğu makine daireleri, kazan daireleri, idari binaları, işçi lojmanları ve kömürün indirildiği geniş sahalarıyla 118.000 metrekarelik bir alana yayılan Silahtarağa Elektrik santrali bugün Türkiye’nin önemli endüstriyel miras örneklerindendir. Silahtarağa Elektrik santralı’nın korunaraksantralistanbul’a dönüştürülmesi çalışmaları Mayıs 2004’te başlayıp 2007’de tamamlandı.
MÜZENİN KISA TARİHÇESİ
1910
İstanbul’a elektrik santrali kurulması için açılan ihaleyi Avusturya- Macaristan şirketi Ganz kazanır. Ganz, Osmanlı Anonim Elektrik Şirketi’ni kurarak çalışmalara başlar.
1914
Silahtarağa Elektrik santralı faaliyete geçer. Önce tramvaylara, hemen ardından da kentin Avrupa yakasına elektrik verilmeye başlanır.
1926
Arnavutköy-Vaniköy arasına çekilen denizaltı kablosuyla Anadolu yakasına elektrik verilir.
1937
Elektrik Şirketi devlet tarafından satın alınır ve İETT (İstanbul Elektrik, Tramvay ve Tünel) İşletmeleri Umum Müdürlüğü’ne bağlanır. Silahtarağa 1952 yılına kadar şehrin elektrik ihtiyacını tek başına karşılar.
1970
Silahtarağa Elektrik santralı TEK’e (Türk Elektrik Kurumu) devredilir.
1983
Ekonomik ömrünü tamamlayan Silahtarağa Elektrik santralı faaliyetine son verilir.
2004
Silahtarağa Elektrik santralı’nın korunarak santralistanbul’a dönüştürülmesi çalışmaları başlar.
2007
Silahtarağa Elektrik santralı’nın korunarak dönüştürüldüğü bir eğitim, kültür ve sanat merkezi olansantralistanbul açılır.
MÜZEDE HANGİ EŞYALAR VAR?
Silahtarağa Elektrik santrali’ne ait üretim grupları ve Enerji oyun alanı içerisinde 22 adet interaktif enerji oyuncağı yer almaktadır.
MÜZEYİ GEZEN ÜNLÜLER
• 2007 açılışta Recep Tayyip Erdoğan.
• Cumhurbaşkanı Abdullah Gül
• Avrupa Birliği Bakanı ve Başmüzakereci Egemen Bağış
• Nobel Ödüllü Bilimadamı John Nash
• Belçika Prensesi Mathilde
• 1-10 Haziran 2012 tarihlerinde düzenlenen “3. Kültürlerarası Sanat Diyalogları Günleri” kapsamında, Mannheim ve Dortmund Belediye Başkanları ve delegasyonları İstanbul’a resmi ziyarette bulunmuştur.
• Yerel belediye çalışanları
• Oyuncu Tuncek Kurtiz
• Ara Güler
• Sergilerde eseri yer alan sanatçı ve kreatörler
• Kosova Kültür Bakanı
MÜZE ZİYARET SAATLERİ
santralistanbul’da yer alan sergiler ile Enerji müzesi, haftaiçi her gün saat 10.00-18.00 arası, hafta sonları ise saat 10.00-20.00 arası ziyarete açıktır. Ziyaretçilerin ilgisine göre oluşturulan özel rehberli turlarda Enerjimüzesi gezilebilir. 45 dakika süren bu turlar, ziyaretçi grubun talebi doğrultusunda, Türkçe veya İngilizce gerçekleştirilebilir. Rehberlik tur grupları en fazla 25 kişiden oluşur. Özel rehberli turlara katılmak için önceden rezervasyon yapılması gerekmektedir. Rezervasyon yaptırmak için rehberliturlar@santralistanbul.org adresine düzenlenilmesi istenilen rehberli turun gün ve saati ile iletişim bilgilerini içeren bir e-posta gönderilmesi rica olunur.
MÜZENİN GEZİLEBİLECEK BÖLÜMLERİ
- Ana Galeri: Silahtarağa Elektrik santralı’nın üretim faaliyetinin son bulmasının ardından yıkılan iki kazan dairesi yerine inşa edilmiştir. 7 bin metrekarelik yapıda, eski binaların formu korunmuştur. Yapı, Emre Arolat tarafından tasarlanmıştır.
- Enerji müzesi: Eski elektrik santralının 1 ve 2 no’lu makine dairelerinin tesisin çalıştığı dönemdeki haliyle korunarak dönüştürülmesi sonucunda oluşturulmuştur. Binanın dönüşümüne yönelik mimari proje Han Tümertekin tarafından tasarlanmıştır.
- Kütüphane ve Bilgi Merkezleri: Elektrik santralının eski kazan daireleri, kütüphane ve bilgi merkezine dönüştürülmektedir.
- Uluslararası Rezidans: Elektrik santralı’nın lojmanları, sanatçı, mimar, tasarımcı ve düşünürlerin değişen sürelerle ağırlanacağı rezidanslara dönüştürülmüştür.
- Eğitim Yapıları: İstanbul Bilgi Üniversitesi’nin çeşitli lisans ve yüksek lisans programlarının yer alması için oluşturulan yapılardır.
- Rekreasyon Alanları: santralistanbul’da ziyaretçilerin dinlenme ve eğlence ihtiyaçlarına cevap veren bahçe ve kafeterya alanları yer almaktadır.
