Mobbing nedir? Ve çözümü nasıl….
Kendinizden kuşkulanmaya ve kendinize ilginç sorular sormaya başlıyorsanız. Hiçbir tereddüde düşmeden size mobbing uygulandığı söylenebilir.
Başınıza gelen olayların ciddiyeti artabilir ve fiziksel sağlık sorunlarına yol açabilir. Peki, bir çalışanın başına bu kadar büyük belalar açabilen mobbing nedir? Hangi koşullarda ortaya çıkar ve kurtulma yolları nelerdir? Konu ile ilgili olarak İş Psikologu Prof. Dr. Pınar Tınaz (www.pinartinaz.com) önemli açıklamalar yaptı
İŞYERİ TACİZİ YA DA “YILDIRKAÇIR”
Mobbing’in tarifini yaparak, “işyerinde psikolojik taciz” olarak tanımlanabileceğini söyleyen Tınaz, konu ile ilgili olarak şunları söyledi: “Mobbing, diğer ortamlarda gerçekleşen taciz türlerinden ayırt edilmek amacıyla sadece işyerinde gerçekleşen tacizi ifade eder. Ancak mutlaka taciz sözcüğünün önüne psikolojik tanımı da getirilmelidir. Zira mobbing, diğer taciz türlerinden farklı olarak sinsi ve gizlice yapılan bir taciz türüdür. Mobbing sözcüğü, yalnız işyerinde gerçekleşen psikolojik taciz olgusunu tanımlayan bir kavramdır. Mobbing sözcüğünün Türkçe karşılığı olarak benim önerdiğim sözcük, “yıldırkaçır” dır. Zira süreç içerisinde eylem, çalışan bireyi yıldırmak; amaç ise, kurban bireyi bir şekilde o işyerinden uzaklaştırmaktır.”
NEDEN MOBBİNG’E GEREK DUYULUYOR?
Hedef seçilmiş bir kişiye mobbing uygulanmasının çeşitli nedenleri vardır, diyen Tınaz, bu nedenleri, sadece “psikolojik” olarak sınırlamak pek doğru olmayacağını belirterek açıklamasını şöyle sürdürdü: “Mobbing uygulamasının ilk akla gelen nedenleri arasında ayrıcalıklı hak sahibi olduğuna inanmak, sahip olamadıklarının acısını çıkarmak, bencillik, düşmanlıktan zevk almak gibi psikolojik temelli nedenler sayılabilir.
Sosyal imajın tehdit edilmesi, rekabet, kayırma, ırkçılık, farklı bir bölgeden gelmiş olma, politik nedenler de hedef bireye uygulanan mobbingde etkin olabilir. İşveren veya daha uygun bir deyişle üst yönetimin uyguladığı mobbing sürecinde ise, kurumun küçülme politikasından ötürü istihdamın daraltılması, işgücünün genç çalışanlardan oluşturulması veya kurum içinde istenmeyen bir kişiden kurtulmak istenmesi gibi nedenlerden söz edebiliriz.”
ÇALIŞAN HER İNSANIN BAŞINA GELEBİLİR
Mobbing, hiçbir fark gözetmeksizin çalışan her insanın başına gelebilecek bir olay olduğuna dikkat çeken Tınaz, ancak bunu, normal bir olay gibi karşılamak mümkün olmadığını belirtti. Mobbing, konusu suç teşkil eden karmaşık ve kapsamlı bir davranış türü olduğunu açıklayan Tınaz, sözlerini şöyle sürdürdü:
“Türk çalışma yaşamında mobbing kavramıyla tanışma daha çok yeni. Mobbinge maruz kalan kişinin yaşadıklarını algılayabilmesi, farklılığını ayırt edebilmesi için öncelikle konuya ilişkin bilgilendirme sağlanmış ve böylece farkındalık artırılmış olmalıdır. Görsel ve yazılı medyada her ne kadar mobbing konusuyla ilgili bir haber bombardımanı sürdürülüyorsa da bu kavram, toplumumuz açısından yeni olduğu kadar bilinmezi de çok fazladır. “
MOBBİNG KONUSU MAGAZİNLEŞMESİN
Uzun yıllardır bu konuyu çalışan bir kişi olarak endişe duyduğum bir hususu, sizinle paylaşmak istiyorum, diyen Tınaz, bugün maalesef ülkemizde mobbing konusu, hiçbir ülkede olmadığı kadar magazinleştirilmiştir, ifadesini kullandı. Tınaz, Mobbing, farklı mesleklerden ve ayrıca mobbing konusunda akademik çalışma yapmış veya bu konuda ayrıntılı eğitim almış kişilerden oluşan uzman komisyonlarda ele alınması gereken son derece hassas ve bilinmezi çok fazla olan bir konu olduğunu da dikkat çekti.
Belli bir kesim, kendisine mobbing yapıldığının farkında değil ve bu olumsuzlukları, iş yaşamının bir rutini olarak kabul ediyor veya bir takım nedenlerden ötürü kabul etmek zorunda kalıyor, yorumunu yapan Tınaz, görüşlerini açıklamayı şöyle sürdürdü: “Ancak bir başka kesim ise, yaşadığı her türlü olumsuzluğu, huzursuzluğu, edindiği yanlış bilgiler sonucunda mobbing olarak değerlendiriyor ve ne yazık ki bu yolda hareket etmeye cesaretlendiriliyor. Maalesef bu durum, ülkemizde yakın gelecekte çalışma huzur ve barışını tehdit edecek boyutta ilerliyor”
MOBBİNG’E UĞRAYAN NE YAPMALI
Tınaz, iş yeri tacizine uğrayanların neler yapması gerektiği konusunda da şu tavsiyelerde bulundu:
• “ Mobbinge uğradığını düşünen bir kişi, ilk olarak, iş yaşamında maruz kaldığı olumsuz davranışların, gerçek bir mobbing uygulamasının parçası olup olmadığını tam doğru değerlendirmek durumundadır.
• Bu amaçla mobbing konusunda uzman iş psikologuna başvurmalı ve onun yönlendirmesinden yararlanmalıdır. Çünkü iş psikologu, insanı ve iş ortamını, çalışma yaşamını aynı anda en iyi değerlendirebilecek, analiz edebilecek meslek sahibidir.
• Sonraki aşamada birey, taciz edici davranıştan kurtulmak için işten ayrılmak mı, yoksa o davranışın durdurulması için mücadele etmek mi daha iyidir ona karar vermelidir.
• Şayet işyerinde kalıp mücadele etmeye karar verdiyse, maruz kaldığı mobbing uygulamasının başkaları tarafından da fark edilmesini sağlanmalıdır. Yaşadıklarının, gerektiğinde çeşitli kişilere, birimlere, merkezlere anlatılabileceği olanağını daima akılda tutmalıdır.
• İşyerinde maruz kaldığı tacize ilişkin somut kanıtlar toplamaya dikkat etmelidir.
• Yasal korunmaya yönelik başvurusunu ise, mutlak surette iş hukukunda uzman ve mobbing konusunda deneyimli hukukçulara yapmalıdır.
Son Devir/Fahri Sarrafoğlu